Αναλυτικά στοιχεία για τον αριθμό των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία που φοιτούν σε όλες τις βαθμίδες στα σχολεία της Κύπρου παραθέτει η Υπουργός Παιδείας Αθηνά Μιχαηλίδου στη Βουλή, μετά από σχετική ερώτηση του Βουλευτή του ΔΗΣΥ Γιώργου Κάρουλλα.

Όπως θα δούμε και πιο κάτω αναλυτικότερα, το ποσοστό των μαθητών με μεταναστευτική βιογραφία είναι περίπου 26% στα Νηπιαγωγεία, 22% στα Δημοτικά, περίπου 20% στα Γυμνάσια και 15% στα Λύκεια.

>> Σχέδιο Δράσης για ενσωμάτωση μεταναστών στην κυπριακή κοινωνία - Θα μαθαίνουν και ελληνικά

Πέραν από τα στοιχεία, το ΥΠΑΝ αναφέρει και τις διάφορες δράσεις, ενέργειες και προγράμματα του για να διαχειριστεί αποτελεσματικά και ολιστικά τα θέματα που άπτονται της εκπαίδευσης των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. 

Ο στόχος

Κατ’ αρχάς πρέπει να τονιστεί ότι στόχος και βασική αρχή του ΥΠΑΝ είναι η παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης σε όλους/ες ανεξαιρέτως τους/τις μαθητές/μαθήτριες, χωρίς καμία απολύτως διάκριση ή διαφοροποίηση. Όλα τα παιδιά, έχουν το δικαίωμα για  δωρεάν εκπαίδευση, στο σχολείο της εκπαιδευτικής τους περιφέρειας, οπότε με τις  αλλαγές στη σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού των τελευταίων χρόνων, υπάρχει  η πιθανότητα όλες οι τάξεις να έχουν και παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία. 

Στοιχεία για Δημοτικά, Νηπιαγωγεία και Ειδικά Σχολεία

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία  της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης, τη σχολική χρονιά 2023-2024, ο αριθμός  των μαθητών/ριών με μεταναστευτική βιογραφία στα σχολεία δημοτικής  εκπαίδευσης διαμορφώνεται ως ακολούθως:

• Δημοτικά 22,3%
• Νηπιαγωγεία 26,4%  
• Ειδικά σχολεία 27,7%

Αντίστοιχα, το ποσοστό των παιδιών που δεν έχουν την ελληνική ως μητρική τους γλώσσα διαμορφώνεται ως εξής: 

• Δημοτικά νηπιαγωγεία  24,5% 
• Ειδικά σχολεία 24,4%

Σημειώνεται ότι στη δημοτική εκπαίδευση μόνο σε έξι δημοτικά  και σε 18 νηπιαγωγεία δεν φοιτά κανένα παιδί με μεταναστευτική βιογραφία. 

Τα στοιχεία για Γυμνάσια, Λύκεια και Τεχνικές Σχολές

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, τη σχολική χρονιά 2023-2024, ο  αριθμός των μαθητών/ριών με μεταναστευτική βιογραφία στα σχολεία Μέσης  Εκπαίδευσης παρουσιάζεται στον πιο κάτω πίνακα (τα ποσοστά αφορούν  μαθητές/μαθήτριες, οι οποίοι/ες οι ίδιοι/ες είναι μετανάστες/ριες ή των οποίων και  οι γονείς είναι μετανάστες):

Πρόγραμμα Μεταβατικών Τάξεων Α’ και Β’ Γυμνασίου

Στα σχολεία της Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης και της Μέσης Τεχνικής και  Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, προσφέρονται σε παγκύπρια  κλίμακα το Πρόγραμμα των Μεταβατικών Τάξεων Α΄ και Β΄ Γυμνασίου, το οποίο  λειτουργεί σε 27 σχολικές μονάδες, το Ολιγόωρο Πρόγραμμα, το οποίο  προσφέρεται παγκύπρια σε τέσσερις σχολικές μονάδες (σε Γυμνάσια σε όλες τις  επαρχίες), το Πρόγραμμα των Μεταβατικών Τάξεων Α΄ Λυκείου, το οποίο  λειτουργεί σε 11 Λύκεια, στις επαρχίες Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας,  Αμμοχώστου και Πάφου, καθώς και το Πρόγραμμα Ασυνόδευτων  Ανήλικων/Αιτητών Δεθνούς Προστασίας, το οποίο λειτουργεί σε εννιά σχολικές  μονάδες (Λύκεια και Τεχνικές Σχολές) στις επαρχίες Λευκωσίας, Λεμεσού και  Λάρνακας. 

1100 μαθητές στα εξειδικευμένα προγράμματα εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας

Την παρούσα σχολική χρονιά 2023-2024, στα εξειδικευμένα προγράμματα  εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας, της Διεύθυνσης Μέσης Γενικής  Εκπαίδευσης, ο συνολικός αριθμός των μαθητών/ριών που είναι ενταγμένοι/ες  ανέρχεται στους/στις 1100. 

Επιπλέον, στα απογευματινά προγράμματα των  Κρατικών Ινστιτούτων Επιμόρφωσης φοιτούν 92 Ασυνόδευτοι Ανήλικοι/Αιτητές  Δεθνούς Προστασίας. Διευκρινίζεται ότι οι συγκεκριμένοι/ες μαθητές/μαθήτριες,  πλην των Ασυνόδευτων Ανηλίκων/Αιτητών Διεθνούς Προστασίας που φοιτούν στα  Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωσης, συνυπολογίζονται στα ποσοστά που  παρατίθενται στον πιο πάνω πίνακα. 

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται  αναλυτικά ο αριθμός των τμημάτων εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης  γλώσσας ανά βαθμίδα και o συνολικός αριθμός μαθητών/ριών: 

Ενέργειες για βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων

Όσον αφορά τις ενέργειες του Υπουργείου γιατ τη βελτίωση των  μαθησιακών αποτελεσμάτων σε τμήματα που παρουσιάζουν ποσοστό παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία, η Υπουργός Παιδείας σημειώνει ότι μία από τις προτεραιότητες είναι η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, έτσι ώστε οι μαθητές/μαθήτριες να  αποκομίζουν το μέγιστο όφελος από την εκπαίδευση.

Στη βάση σχετικών  Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, σε όσα σχολεία φοιτούν παιδιά που δεν  κατέχουν το επιθυμητό επίπεδο ελληνομάθειας, παραχωρείται αριθμός διδακτικών περιόδων για το πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας της ελληνικής, με στόχο την  κατάκτηση του επιπέδου ελληνομάθειας Β1, σύμφωνα με το Κοινό Ευρωπαϊκό  Πλαίσιο Αναφοράς (Κ.Ε.Π.Α.) για τις γλώσσες. Στο πλαίσιο αυτής της  προσπάθειας, αξιοποιούνται οδηγοί εφαρμογής του προγράμματος, οι οποίοι  περιλαμβάνουν συγκεκριμένες οδηγίες και πρακτικές εισηγήσεις για την υποδοχή  των παιδιών, τη διάγνωση του προηγούμενου γραμματισμού τους, τον διαχωρισμό  τους σε ομάδες και την αξιολόγηση της ελληνομάθειάς τους, με στόχο τη συνεχή  βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. 

Σημειώνεται ακόμη, ότι ο διδακτικός χρόνος που παραχωρείται τα δύο τελευταία  χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά, λόγω του μεγάλου ποσοστού μαθητών/ριών σε όλα  τα τμήματα, ειδικά σε σχολεία που συμμετέχουν στο συγχρηματοδοτούμενο  πρόγραμμα «Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης+». Παράλληλα, σε 91  δημοτικά σχολεία και σε περισσότερα από 100 νηπιαγωγεία, για ορισμένες  διδακτικές περιόδους καθημερινά, υπάρχει δεύτερος/η εκπαιδευτικός στην τάξη  (στα δημοτικά, στα γυμνάσια, στα λύκεια και στις σχολές τεχνικής και  επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης), για περαιτέρω ενίσχυση της  υποστήριξης προς τα παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες μάθησης. 

Τα σχετικά προγράμματα λειτουργούν στη βάση της αρχής ότι  στους/στις μαθητές/μαθήτριες με μεταναστευτική βιογραφία παρέχονται εντατικά μαθήματα διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας (εκεί και όπου  κρίνεται αναγκαίο), με σκοπό να ενισχυθούν γλωσσικά, τόσο στο θέμα της  ελληνικής γλώσσας, όσο και σε άλλα διδακτικά αντικείμενα, καθώς και σε θέματα  ιστορίας και πολιτισμού.

Στόχος των εξειδικευμένων προγραμμάτων είναι αφενός να ενισχύσουν τα παιδιά, για να κατακτήσουν επαρκές σώμα γνώσεων στην  ελληνική γλώσσα, ώστε να βελτιώσουν τα μαθησιακά τους αποτελέσματα, καθώς  και να ενταχθούν ομαλά στο σχολικό συγκείμενο και εν γένει στην κοινωνία.  Καθορίζεται, επίσης, υπεύθυνος/η Βοηθός Διευθυντής/Διευθύντρια, για εποπτεία  των προγραμμάτων και υποδοχή των παιδιών στα σχολεία, χορηγείται  σταθμισμένο διαγνωστικό δοκίμιο από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και  Αξιολόγησης στα παιδιά της Στ΄ τάξης δημοτικού, ώστε να δίνεται η απαραίτητη  ενημέρωση για το επίπεδο γλωσσομάθειας των παιδιών για την ομαλή μετάβασή  τους στο γυμνάσιο. Γίνεται, επίσης, παρακολούθηση της προόδου των παιδιών με  δοκίμια ενδιάμεσης και τελικής αξιολόγησης, όπως και στα σχολεία της δημοτικής  εκπαίδευσης. 

Το Υ.Π.Α.Ν, σε συνεργασία με όλες τες διευθύνσεις έχει προχωρήσει στην  ετοιμασία ή και αγορά κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού, στη συγγραφή  Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης  γλώσσας από το νηπιαγωγείο μέχρι και το λύκειο, και στην πραγματοποίηση  σειράς επιμορφωτικών σεμιναρίων και ημερίδων και άλλων δράσεων, με στόχο  την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και  διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας. Επιπρόσθετα, τόσο ομάδα της Διεύθυνσης  Δημοτικής Εκπαίδευσης όσο και του Τομέα Μεταναστευτικής Βιογραφίας της  Διεύθυνσης Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης, πραγματοποιούν τακτικές επισκέψεις  στα σχολεία για παρακολούθηση των προγραμμάτων που αφορούν στη φοίτηση  των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. 

Αξιολόγηση

Απαντώντας σε ερώτηση για την αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων η κ. Μιχαηλίδου αναφέρει:  Το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (Κ.Ε.Ε.Α.), αξιολογεί κάθε χρόνο, με τη χρήση σταθμισμένων δοκιμίων, στο πλαίσιο  συγκεκριμένου προγράμματος το επίπεδο ελληνομάθειας των μαθητών/ριών με  μεταναστευτική βιογραφία που φοιτούν σε δημόσια δημοτικά σχολεία της Κύπρου. 

Τα δοκίμια αφορούν σε αρχική και τελική αξιολόγηση των παιδιών στα δύο χρόνια  που τυγχάνουν ενίσχυσης στην ελληνική γλώσσα, έχοντας εγκυροποιηθεί για να  είναι κατάλληλα για το συγκείμενο της Κύπρου. Έτσι επιτυγχάνεται η  παρακολούθηση της μαθησιακής πορείας των παιδιών και προσφέρεται  στοχευμένη διδασκαλία, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν. Σύμφωνα με  τα ερευνητικά στοιχεία του Κ.Ε.Ε.Α., τα περισσότερα παιδιά της Στ΄ τάξης  δημοτικού που παρακολούθησαν ενισχυτική διδασκαλία στην ελληνική γλώσσα,  στο 90% περίπου, έχουν κατακτήσει το επιθυμητό επίπεδο ελληνομάθειας Β1,  προτού φοιτήσουν στο γυμνάσιο. Παράλληλα, η Διεύθυνση Δημοτικής  Εκπαίδευσης έχει θέσει ως προτεραιότητά της τα τελευταία χρόνια τη  διαφοροποιημένη διδασκαλία, η οποία αποτελεί διαχρονική της επιδίωξη, και προς  αυτή την κατεύθυνση ετοιμάστηκε σχετικός οδηγός και κάθε χρόνο οργανώνονται  επιμορφωτικές συναντήσεις και ημερίδες τόσο για τους/τις διευθυντές/διευθύντριες  όσο και για τους/τις εκπαιδευτικούς. 

Όσον αφορά στη Διεύθυνση Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης και Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, σε στενή συνεργασία με το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης αξιολογούν τα παιδιά με μεταναστευτική  βιογραφία μέσω της χρήσης σταθμισμένου δοκιμίου, για τη διακρίβωση του  επιπέδου ελληνομάθειάς τους στην ελληνική ως δεύτερη γλώσσα. Το δοκίμιο  περιλαμβάνει κατανόηση προφορικού και γραπτού λόγου, παραγωγή γραπτού  λόγου και συνέντευξη για παραγωγή προφορικού λόγου. Στις περιπτώσεις  νεοαφιχθέντων παιδιών, τόσο στην αρχή όσο και κατά τη διάρκεια της σχολικής  χρονιάς, χορηγείται το ειδικό δοκίμιο αρχικής αξιολόγησης για την ελληνική  γλώσσα, ώστε οι εκπαιδευτικοί και κυρίως οι φιλόλογοι να έχουν από τις πρώτες  ημέρες το μαθησιακό προφίλ κάθε παιδιού και να προσαρμόζουν τη διδασκαλία  τους ανάλογα.

Σημειώνεται το γεγονός ότι δοκίμια διαγνωστικής αξιολόγησης χορηγούνται και για  τα Μαθηματικά, τη Φυσική και τη Βιολογία, ώστε οι διδάσκοντες/ουσες στην  ενισχυτική διδασκαλία και τη γενική τάξη να έχουν από τις πρώτες ημέρες το  μαθησιακό προφίλ κάθε παιδιού και να προσαρμόζουν τη διδασκαλία τους  ανάλογα. Τα δοκίμια διαγνωστικής αξιολόγησης για τα Μαθηματικά, τη Φυσική και  τη Βιολογία είναι μεταφρασμένα στα αγγλικά, γαλλικά, ρωσικά, ρουμανικά,  βουλγαρικά, αραβικά, τουρκικά και περσικά. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της  σχολικής χρονιάς τα μαθησιακά αποτελέσματα αξιολογούνται συνεχώς με  δραστηριότητες συντρέχουσας/ διαμορφωτικής και τελικής αξιολόγησης, σε  συνδυασμό και με εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης (π.χ. αυτοαξιολόγηση,  ετεροαξιολόγηση, φάκελος επιτευγμάτων μαθητή/ μαθήτριας).

Η παρακολούθηση  της προόδου των παιδιών και της αξιολόγησης των μαθησιακών τους  αποτελεσμάτων επιτυγχάνεται με τη χορήγηση δοκιμίου ελληνομάθειας  (ενδιάμεσης και τελικής αξιολόγησης), που αξιοποιείται για σκοπούς  διαμορφωτικής αξιολόγησης. Τα αποτελέσματα των πιο πάνω αξιολογήσεων  εισάγονται στην Ενιαία Βάση Δεδομένων, με σκοπό την παρακολούθηση της  πορείας κάλυψης των Δεικτών του Αναλυτικού Προγράμματος και τη  χαρτογράφηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και αναγκών που οδηγούν στην  αναπροσαρμογή των μεθόδων και στρατηγικών που εφαρμόζονται.  Επισημαίνεται ότι η διαφοροποίηση της διδασκαλίας βρίσκεται στο επίκεντρο των  μεθόδων και στρατηγικών της διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. 

Ο αριθμός των παιδιών στις τάξεις

Απαντώντας σε ερώτηση για τον ιδανικό αριθμό παιδιών σε κάθε τμήμα που παρουσιάζει  ποσοστό παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία, η ΥΠΑΝ αναφέρει ότι 

Στα δημοτικά σχολεία και στα νηπιαγωγεία, ο ανώτατος αριθμός  παιδιών σε κάθε τμήμα καθορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο, έπειτα από  εισήγηση της Υπουργού, σύμφωνα με τους περί Λειτουργίας των Δημόσιων  Σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης Κανονισμούς. Ως εκ τούτου, σε όλα τα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, συγκροτούνται τμήματα όπου ο μέγιστος αριθμός μαθητών/ριών ανά τμήμα είναι το 25.

Η ίδια  πρόνοια ισχύει και για τα σχολεία που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ΔΡΑ.Σ.Ε.+  και γι’ αυτό, για περαιτέρω ενίσχυση και στήριξη όλων των παιδιών του τμήματος,  εφαρμόζεται η πρακτική των δύο εκπαιδευτικών στην τάξη. Παράλληλα, από τη  φετινή σχολική χρονιά στη βάση σχετικής Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου,  εφαρμόζεται πιλοτικό πρόγραμμα για τη στήριξη αριθμού δημόσιων νηπιαγωγείων  με επικουρικό προσωπικό, για κάλυψη αναγκών ενισχυτικής διδασκαλίας,  πρόληψης της βίας και παραβατικότητας, καθώς και αντιμετώπισης μαθησιακών ή  άλλων δυσκολιών. Σημειώνεται ότι το μέγιστο όριο των 25 μαθητών/ριών ανά  τμήμα ισχύει και στα σχολεία της Μέσης Γενικής και Μέσης Τεχνικής και  Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. 

Όσον αφορά στην πρακτική των δύο εκπαιδευτικών στα συγκεκριμένα τμήματα σημειώνεται  ότι η μέχρι σήμερα ανεπίσημη ανατροφοδότηση της εφαρμογής του θεσμού, βάσει  των απόψεων και εκτιμήσεων από εκπαιδευτικούς και διευθυντές/διευθύντριες,  συνηγορεί στο ότι επιτυγχάνεται αποτελεσματική απόδοση των δύο εκπαιδευτικών  στα τμήματα στα οποία παραχωρείται ενισχυτική διδασκαλία εντός τάξης.  

Παράλληλα, σημειώνεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα του Κ.Ε.Ε.Α. για την  αξιολόγηση της λειτουργίας του προγράμματος ΔΡΑ.Σ.Ε.+ στη δημοτική  εκπαίδευση, έτσι ώστε να δοθεί ανατροφοδότηση, η οποία να αξιοποιηθεί στη  λήψη αποφάσεων σχετικά με τη συνέχιση, επέκταση και βελτίωση του  προγράμματος. Στο πλαίσιο της έρευνας έχει ζητηθεί όπως διερευνηθεί και η  επίδραση της ενισχυτικής διδασκαλίας (δεύτερος/η εκπαιδευτικός) στα συγκεκριμένα σχολεία. Ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα της έρευνας αναμένεται να τεκμηριώσουν ή μη την αποτελεσματικότητα της πρακτικής αυτής. Σχετικός  προγραμματισμός για επέκτασή της θα εξαρτηθεί και από άλλους παράγοντες,  πέρα από τα αποτελέσματα της έρευνας.